Οι αποφάσεις οι οποίες λαμβάνουμε μπορεί να είναι αποτέλεσμα προσεκτικού προγραμματισμού από τις νεότερες εξελικτικά περιοχές του εγκεφάλου μας (μετωπιαίος λοβός υπεύθυνος για τις εκτελεστικές λειτουργίες-μεταγενέστερος εξελικτικά εγκέφαλος) ή αποτέλεσμα βασισμένων σε φόβο ενορμήσεων επιβίωσης (αμυγδαλή-προγενέστερος εξελικτικά εγκέφαλος). Όταν οι αποφάσεις μας υπαγορεύονται από τον εξελιγμένο εγκέφαλο έχουν περισσότερες πιθανότητες να συνεπάγονται θετικά αποτελέσματα. Αντίστοιχα, αποφάσεις καθοδηγούμενες από τα ένστικτά μας μπορούν να μας δημιουργούν προβλήματα.
Εγκυστωμένοι φόβοι από την παιδική ηλικία μπορούν να εισβάλλουν στην καθημερινότητά μας χωρίς από την πλευρά μας να το γνωρίζουμε, περιπλέκοντας τις αποφάσεις μας και θολώνοντας την κρίση μας. Εσωτερικοί διάλογοι, πρότυπα συμπεριφοράς και βαθιά εσωτερικευμένες αντιδράσεις οι οποίες έχουν εγκαθιδρυθεί από τις εμπειρίες μας κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής μας αποτελούν συμπεριφορές προσαρμογής οι οποίες αναπτύσσονται με σκοπό τη συναισθηματική μας επιβίωση. Όταν αυτοί οι φόβοι εμμένουν σε μεταγενέστερα εξελικτικά στάδια μπορεί να παρατηρούνται κι όταν δεν υπάρχει το σωστό ερέθισμα.
Τέτοιες αντιδράσεις μπορεί να θυμίζουν ένα υπερευαίσθητο ανιχνευτή καπνού που μπορεί να ενεργοποιείται ακόμα και στην απουσία κινδύνου. Πυροδοτούνται από γεγονότα που μπορεί να συνδέονται με αγχωτικές καταστάσεις του παρελθόντος. Όταν ή αν συμβαίνει αυτό μπορεί να βιώνουμε αισθήματα απειλής, πιστεύοντας λανθασμένα ότι μπορεί να κινδυνεύουμε, υποεκτιμώντας την ικανότητα μας να ανταποκριθούμε στην πρόκληση της παρούσας φάσης της ζωής μας.
Τυπικοί φόβοι που εκπορεύονται από την παιδική μας ηλικία περιλαμβάνουν:
- Το άγχος ότι γίνεται κάποιο λάθος (από έντονη προηγούμενη κριτική παιδικής ηλικίας)
- Έκθεση/αποτυχία (από το αίσθημα της ντροπής)
- Να έχει ελπίδα/απογοήτευση (από το ότι δεν μπορεί να προβλέψει)
- Απώλεια/εγκατάλειψη (από συναισθηματική μη διαθεσιμότητα, απώλεια)
- Απόρριψη/απώλεια αποδοχής (από επικριτικότητα, αυταρχικό γονέα)
Σε μία ιδανική εξέλιξη των πραγμάτων το άτομο θα μπορούσε να αξιολογήσει την παρούσα κατάσταση, θα ανέπτυσσε μία κριτική στάση για τα πράγματα, θα εξασκούνταν σε μία διαδικασία αυτοελέγχου όπου θα έδινε στον εαυτό του χρόνο να αναγνωρίσει το άγχος/φόβο και να το απορρίψει ως ένα λανθασμένο ένστικτο. Με αυτό τον τρόπο θα είχε καταφέρει να εντοπίσει τον αγχογόνο εσωτερικό βασισμένο σε αρνητικές σκέψεις διάλογο και να τον διακόψει-κάνοντας ενδεχομένως κάτι διαφορετικό -π.χ. να κάνει μία βόλτα ή να ακούσει μουσική-δραστηριότητες που μπορεί να διακόψουν τη διαδικασία της σκέψης. Εναλλακτικά θα μπορούσε να τον εκλογικεύσει και να αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι η πρώτη ενστικτώδης αντίδραση στο φοβογόνο ερέθισμα ήταν μία αντίδραση λάθος συναγερμού.
Οι αποφάσεις που προέρχονται από τον πιο εξελιγμένο εγκέφαλο και είναι αποτέλεσμα περίσκεψης συχνά είναι διαφορετικές από αυτές που προέρχονται από το αίσθημα του φόβου, αλλά η ίδια απόφαση μπορεί να είναι αποτέλεσμα επεξεργασίας/απάντησης και από τις δύο οδούς. Η υποκείμενη κινητοποίηση και εγκεφαλική κατάσταση μπορεί να είναι υπεύθυνη για το πως θα εξελιχθούν τα πράγματα.
Οι πρωτόγονοι ψυχολογικοί φόβοι οι οποίοι έχουν σχηματοποιηθεί κατά τη δημιουργία δεσμού στα πρώτα στάδια της ζωής του ανθρώπου καθοδηγούνται από την πραγματική ή φαντασιωτική απώλεια ασφάλειας στις σχέσεις με τους άλλους. Η ανάγκη ενός ασφαλούς δεσμού με τη μητέρα ή ένα φροντιστή είναι μία βασική βιολογική ανάγκη-που σχηματοποιεί την ανάπτυξη του εγκεφάλου, τη ρύθμιση του συναισθήματος και ενδεχομένως και τη γονιδιακή έκφραση. Τα παιδιά αντιδρούν ενστικτωδώς στην απειλή αυτού του δεσμού θεωρώντας την απειλή της ίδιας τους της επιβίωσης. Τέτοια απειλή τα αποδιοργανώνει και τα οδηγεί στην αναζήτηση μίας νέας ισορροπίας. Ακολουθούν αντιδράσεις κινδύνου και εγρήγορσης, επιτάσσοντας μία ενστικτώδη προσπάθεια ρύθμισης τόσο του δικούς τους συναισθήματος όσο και των γονέων τους προσπαθώντας με αυτό αυτό τον τρόπο να προστατεύσουν το μεταξύ τους δεσμό.
Οι “πρωτόγονες”νοητικές καταστάσεις χαρακτηρίζονται από το συναίσθημα του επείγοντος, ακαμψία, επαναληπτικότητα και την αίσθηση κινδύνου. Μπορούμε να μάθουμε να τις εντοπίζουμε και να κάνουμε ένα βήμα πίσω για να μπορούμε να παρέμβουμε, κινητοποιώντας νοητικές διαδικασίες υψηλότερης τάξης και με αυτό τον τρόπο να επεκτείνουμε τη δυνατότητα μας να προσαρμοζόμαστε. Όταν δανείζουμε το ενήλικο μυαλό μας σε αυτές τις ανεπεξέργαστες αντιδράσεις που προέρχονται από την παιδική μας ηλικία, θεραπευόμαστε, ωριμάζουμε και επιτρέπουμε στον εαυτό μας να μας καθοδηγεί η δύναμη και όχι ο φόβος, έχοντας περισσότερο έλεγχο στην λήψη αποφάσεων και τη συμπεριφορά μας.
Αναφορά
Margolies, L. (2014). How to Tell if Your Decisions are from Your Evolved or Primitive Brain. Psych Central. Retrieved on September 15, 2014, from http://psychcentral.com/lib/how-to-tell-if-your-decisions-are-from-your-evolved-or-primitive-brain-2/00020357