Sociopath= Ψυχοπαθητικός, ή αλλιώς αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας

Οι αντικοινωνικοί ασθενείς είναι οι λιγότερο δημοφιλείς στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας ενώ ταυτόχρονα προκαλούν και το μεγαλύτερο φόβο.

Ο όρος «αντικοινωνικός» αναφέρεται περισσότερο στις κοινωνικές προεκτάσεις αυτής της ψυχολογικής προδιάθεσης, ενώ ο όρος «ψυχοπαθητικός» ή «ψυχοπαθής» χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει ή να περιγράψει μόνο ένα πιο περιορισμένο τμήμα από το ευρύτερο φάσμα των ανθρώπων με την αντικοινωνική προδιάθεση.

Ενώ οι ακραίοι ψυχοπαθείς δεν επιδέχονται θεραπείας (Stone 2000) τα άτομα με αντικοινωνικές τάσεις είναι δυνατόν να επηρεαστούν θετικά, θεραπευτικά.

Τα άτομα με αυτά τα χαρακτηριστικά (Ψυχοπάθειας) μπορούν να σχηματίσουν  ένα ευρύ φάσμα. Στη μία άκρη είναι οι ακραίοι ψυχωτικοί, αποδιοργανωμένοι, σαδιστές και παρορμητικοί (δολοφόνοι, βιαστές, κ.ο.κ )-δηλαδή άτομα με ψυχωτική /μεταιχμιακή-οριακή δομή που έχει ως βάση την αποτυχία δημιουργίας συναισθηματικού δεσμού με τους γύρω.

Στην άλλη άκρη του ίδιου φάσματος «κατοικούν» οι σαγηνευτικοί, ραφιναρισμένοι αστοί (φίδια με κουστούμια- Biondi & Hecox 1992). Αυτοί έχουν πολλές φορές υψηλή λειτουργικότητα, είναι άτομα ικανά και μπορούν να πετύχουν πολλά πράγματα, ίσως και περισσότερα από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους. Ωστόσο δεν περιορίζονται από ηθικές ή άλλες αναστολές και ενδιαφέρονται βασικά για το πως θα επιβάλλουν τη βούλησή τους, πως θα κατακτήσουν το στόχο τους.

Το βασικό κίνητρο του ψυχοπαθητικού είναι να την φέρει στους άλλους, να τους εκμεταλλευτεί σκόπιμα, για να πετύχει τους σκοπούς του.

Σε αυτό το πλαίσιο η χαρακτηριολογική ψυχοπάθεια ουδεμία σχέση έχει με την ακραία ή την εγκληματική συμπεριφορά, έχει όμως βαθιά σχέση με τα εσωτερικά κίνητρα του ατόμου.

Στο ζήτημα αν ένας ψυχοπαθητικός είναι προδιαγεγραμμένος να έχει παραβατικότητα, καλό θα ήταν να μιλήσουμε για τα εγγενή στοιχεία και ψυχολογικές τάσεις ενός ανθρώπου που σηματοδοτούν το ταμπεραμέντο του. Τα βρέφη έχουν κληρονομικές, «έμφυτες» διαφορές ως προς διάφορα χαρακτηριστικά τους, όπως είναι η ενεργητικότητα, η επιθετικότητα, η αντιδραστικότητα σε ποικίλα ερεθίσματα κ.ο.κ.

Τα αντικοινωνικά άτομα χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη εγγενή επιθετικότητα. Όμως, η γενετική προδιάθεση μπορεί να τροποποιηθεί σημαντικά από την πρώιμη εμπειρία στη ζωή του ανθρώπου. Τα γονίδια μπορούν να «ενεργοποιούνται» και να «απενεργοποιούνται», η ισορροπία στους νευροδιαβιβαστές να αλλάζει με την εμπειρία του ατόμου. (Τα άτομα με μία συγκεκριμένη παραλλαγή ενός γονιδίου) έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν βίαιη συμπεριφορά αν υποστούν κακομεταχείριση.

Η παραμέληση, η κακοποίηση και η κακομεταχείριση μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του ενός τμήματος του εγκεφάλου, του κογχομετωπιαίου φλοιού, στον οποίο εδράζεται το εγκεφαλικό κέντρο της ηθικής στον εγκέφαλο.

Άρα, η επιθετικότητα των αντικοινωνικών μπορεί να είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης γονιδίων και εμπειρίας.

Οι αντικοινωνικές προσωπικότητες έχουν χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης και οι διαγνωσμένοι ψυχοπαθείς εμφανίζουν χαμηλή αντιδραστικότητα στο αυτόνομο νευρικό σύστημα. Αυτό μπορεί να εξηγήσει την ανάγκη τους για διέγερση, και την αποτυχία τους στη μάθηση από την εμπειρία. Ενδεχομένως παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης (ορμόνης στρες) και υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης. Παρουσιάζουν δε ελλειμματική συναισθηματική ρύθμιση και μεγαλύτερο κατώφλι ηδονικής διέγερσης. Χρειάζονται λοιπόν πολύ εντονότερη και συγκλονιστική εμπειρία για να αισθανθούν ζωντάνια και ευεξία. Προτιμούν τη δράση από τη συζήτηση, δεν αναγνωρίζουν τα συναισθήματα, μπορούν όμως να μιλήσουν γι’ αυτά. Τα πιο συνηθισμένα συναισθήματα που βιώνουν είναι είτε οργή είτε μανιακή ευθυμία.

Τα ψυχοπαθητικά άτομα δεν έχουν αίσθημα ηθικής ή ντροπής. Θα κομπάσουν για τις δολοπλοκίες και τις κοροϊδίες. Έχουν μία κακή αίσθηση μεγαλείου και θέλουν να θριαμβεύουν σαδιστικά απέναντι στους άλλους.

Αυτά τα άτομα συνήθως αποποιούνται την προσωπική τους ευθύνη, αποδίδοντας σε αυτό που διέπραξαν μικρότερη σημασία. Αν ερωτηθούν για περισσότερες πληροφορίες συνήθως εκφράζουν μεταμέλεια όχι για την παραβατικότητα αλλά για τη σύλληψη τους, για το «ξεσκέπασμά» τους.

Με την πάροδο των ετών, πολλά ψυχοπαθητικά άτομα, ιδιαίτερα αυτά που έχουν αποφύγει έντονες  αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές ή τη φυλάκιση για τις παραβατικές τους πράξεις «εξουθενώνονται» κατά κάποια έννοια στη μέση ηλικία και γίνονται έντιμοι. Οι βασικοί λόγοι είναι ενδεχομένως η φθίνουσα σωματική ρώμη και η μείωση των ορμονικών εκκρίσεων.

Ο David Berkowitz, μανιακός δολοφόνος άρχισε να διαπράττει φόνους νεαρών γυναικών όταν έμαθε ότι η βιολογική του μητέρα ήταν μία γυναίκα ανήθικη και δεν είχε καμία σχέση με την εξιδανικευμένη εικόνα που ο ίδιος είχε πλάσει στο μυαλό του γι’ αυτήν. Όντας υιοθετημένος αφηνίασε όταν η φαντασίωσή του ότι η “πραγματική” του μητέρα ήταν μία καταπληκτική γυναίκα, μετατράπηκε σε απατηλή εικόνα.

Αυτό το σημείο καμπής όπου η μη ρεαλιστική εικόνα εαυτού (εικόνα ανωτερότητας) μετατρέπεται στη συνειδητοποίηση της μετριότητας μπορεί να οδηγήσει σε προσπάθεια διάσωσης της αυτοεκτίμησης μέσω της επίδειξης δύναμης με αποτέλεσμα ακόμα και την καταφυγή σε εγκληματικές ενέργειες και παραβατικότητα.