Μία νέα θεωρία παρουσιάζεται σε εργασία στο Trends in Cognitive Sciences.
Αυτή η εργασία πραγματεύεται το ότι μπορεί οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα νευρωτισμού να έχουν την τάση να είναι σε μία αρνητική συναισθηματική κατάσταση , να νοιώθουν δυσάρεστα, έχουν όμως και οφέλη στον τομέα της δημιουργικότητας.
Ο νευρωτισμός ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητας αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα προς μία τάση μακρόχρονης αρνητικής συναισθηματικής κατάστασης. Οι άνθρωποι αυτοί είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στο περιβαλλοντικό στρες, και αντιδρούν άσχημα σε αυτό. Ως αποτέλεσμα μπορεί να είναι δυσκολότερο για αυτούς να ανταποκριθούν σε επικίνδυνες εργασίες και είναι πιθανότερο να βιώσουν ψυχιατρικές διαταραχές.
Μία από τις πιο αποδεκτές εξηγήσεις του νευρωτισμού έχει προταθεί από τον Ψυχολόγο Jeffrey Gray, ο οποίος υποστήριξε ότι οι άνθρωποι με νευρωτισμό παρουσιάζουν αυξημένη ευαισθησία στην απειλή. Η θεωρία αυτή είναι χρήσιμη και λογική, αλλά δεν επεγηγεί επαρκώς το πλήρες φάσμα των νευρωτικών συμπτωμάτων. Ο Perkins, βασικός συγγραφέας της εργασίας εντοπίζει κάποια προβλήματα αυτής της θέσης.
Υποστηρίζει ότι είναι αρκετά δύσκολο να εξηγηθεί ο νευρωτισμός με όρους μεγέθυνσης της αντιλαμβανόμενης απειλής [μικρή απειλή- αντίδραση που θα ήταν συμβατή με σημαντική απειλή], διότι αυτοί με υψηλές βαθμολογίες νευρωτισμού συχνά αισθάνονται να δυσφορούν ακόμα και όταν δεν υπάρχει ορατή απειλή.
Το δεύτερο πρόβλημα του ορισμού του Gray είναι ότι η βιβλιογραφία δείχνει ότι υψηλά σκορ νευρωτισμού σχετίζονται θετικά με την δημιουργικότητα. Οπότε τίθεται το εύλογο ερώτημα του πως η μεγέθυνση μίας απειλής μπορεί να σχετίζεται με καλές και παραγωγικές ιδέες.
Βάση της νέας αυτής θεωρίας για το νευρωτισμό είναι η παρατήρηση από την έρευνα ότι όταν οι άνθρωποι έχουν αυτόματες αρνητικές σκέψεις παρουσιάζουν μεγαλύτερη εγκεφαλική δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την αντίληψη απειλής: στην περιοχή του έσω προμετωπιαίου φλοιού. Οι διακυμάνσεις από άτομο σε άτομο της δραστηριότητας σε αυτά τα εγκεφαλικά κυκλώματα μπορεί να καθορίζουν την αυτοεπαγόμενη σκέψη [σκέψη που αυτοτροφοδοτείται] που θα μπορούσε να έχει αιτιακή σχέση με τον νευρωτισμό.
Εξάλλου, η έρευνα έχει δείξει ότι καθώς η πηγή της απειλής πλησιάζει κοντύτερα, η εγκεφαλική δραστηριότητα μεταβάλλεται: από δραστηριότητα που σχετίζεται με το άγχος (στον πρόσθιο εγκέφαλο) σε δραστηριότητα που συνδέεται με τον πανικό (στο μέσο εγκέφαλο). Αυτή η μεταβολή ελέγχεται από την περιοχή του εγκεφάλου που λέγεται αμυγδαλή.
“Η αυτοεπαγόμενη, αυτοτροφοδοτούμενη σκέψη μπορεί να διευκολύνει την δημιουργικότητα, αλλά μπορεί να προκαλέσει και δυστυχία”.
Αν υπάρχουν υψηλά επίπεδα αυτόματης δραστηριότητας που σχετίζονται με αρνητικές σκέψεις (στην περιοχή του εγκεφάλου που ασχολείται με την αντίληψη της απειλής), και αν ένα άτομο έχει την τάση να πανικοβάλλεται πιο γρήγορα από του άλλους λόγω αυξημένης αντιδραστικότητας στην περιοχή της αμυγδαλής, αυτό το άτομο θα μπορούσε να βιώνει αρνητικά συναισθήματα ακόμα και στην έλλειψη απειλής.
Βάσει των προηγουμένων θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι αυτοί που λαμβάνουν υψηλές βαθμολογίες νευρωτισμού και έχουν πλούσια και ενεργή φαντασία έχουν ταυτόχρονα και μία “γεννήτρια απειλής” που μπορεί να τους ταλαιπωρεί σημαντικά.
Αυτό το μοντέλο του νευρωτισμού θα μπορούσε να εξηγήσει και το μυρικαστικό πρότυπο σκέψης στην κατάθλιψη, ενώ είναι συμπληρωματικό στον ήδη αποδεδειγμένο ρόλο του μετωπιαίου λοβού στην αιτιολογία της δυσρύθμισης της διάθεσης. Παρόλο που δεν είναι πλήρες, ίσως θα μπορούσε να αποτελεί ένα ενοποιητικό πλαίσιο μεταξύ της δημιουργικής πλευράς του νευρωτισμού και των συναισθηματικών συνεπειών του.
Η υπόθεση της υπεραναλυτικής σκέψης επίσης εξηγεί τα θετικά του νευρωτισμού. Η δημιουργικότητα ενός νευρωτικού όπως ήταν ο Isaac Newton παλαιά, η ο Woody Allen σήμερα μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της τάσης να βυθίζεται κανείς σε προβλήματα για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα από το μέσο άνθρωπο.-